ANĐELI I RATNICI – Stara srpska kultura

Anđeli i ratnici – Stara srpska kultura

1. izdanje – 2018. god.

Autor: Petar Pijanović

    Brojne tvorevine ljudskoga duha pamte drevna vremena, čoveka i događaje iz prošlosti. Tragove otkrivaju mesta sećanja, predmeti i pisma koji su služili ljudima, jednako kao i mesta i stvari koje pamte. To su nepisani i pisani spomenici. Odgonetanje kulture starog sveta i prastarih rukotvorina slikovito označava oživljavanje davnih epoha i „buđenje“ mrtvih. Da toga nema, ne bi bilo ni dokaza o svemu što se dešavalo u prohujalim vremenima. Bez toga ne bi bilo ni svesti o onome šta je i kakav je smisao svega što je bilo i šta je danas. To isto važi i za praistoriju, tj. za doba kada nije bilo pisma. Jednako vredi i za istoriju koja, uz sve drugo, pismom svedoči šta se u prošlosti dešavalo. Praistorija je znatno duže trajala: taj veoma dugi period „obuhvata doba od prvih primitivnih zajednica lovaca i skupljača u dalekom paleolitu do umetničkog stvaralaštva u okviru složenih, nadplemenskih zajednica, na pragu osnivanja država u osvit pisane istorije“ Osnovni cilj praistorijskog čoveka bio je da pribavi hranu potrebnu za opstanak, ali i da se odbrani od raznih pretnji i svakidašnjih opasnosti. Otuda su duhovne potrebe i stvaralaštvo, koje se u početku vezivalo za ukrašavanje predmeta praktične namene, bili u drugom planu.

    Povodom nasleđene kulturne baštine razumno je razmišljati o svemu što je stvoreno na Balkanskom poluostrvu i kada Slovena, pa ni Srba još nije bilo na ovim prostorima. U vezi s geografskim položajem Balkana treba imati u vidu i stav Jovana Cvijića (1865−1927). Za njega su severne granice poluostrva „Dunav i Sava, čije su doline usečene uz južni obod panonskog basena“. Ovome dodaje podatak da deo „severne granice, Sava, i Dunav do Đerdapa, nije zgodan sa antropogeografskog gledišta, jer seče jednu homogenu etničku grupu“ koja naseljava prostor i sa druge obale tih reka. Zato Cvijić u raspravi o psihičkim tipovima na južnoslovenskom prostoru, uz dinarski, centralni i istočnobalkanski razmatra i panonski psihički tip. Iz istih razloga, kada se pominju kulturni procesi drevnoga doba na Balkanu misli se na procese sa područja koja će naseliti Južni Sloveni. Uži geografski okvir jesu kroz dugo vreme etnički nedovoljno izdiferencirani prostori na kojima su živeli i Srbi. Najposle, ili pre svega, reč je o Srbiji, kao i zemljama van Srbije u kojima je tokom istorije živeo srpski narod. Mesta „pamte“ događaje i ostavljaju onima koji ih naseljavaju ponešto od svega što je pre toga nastalo. Taj živi i neprekinuti niz svedočanstvo je dugoga trajanja kulture na nekom području bez obzira na to ko je tu kulturu stvarao i kome je ona izvorno pripadala… (odlomak iz uvoda)