NEČISTA KRV

NEČISTA KRV

Borisav Stanković

3. preštampano izdanje – 2019. god.

Roman „Nečista krv” je, barem u svojoj osnovnoj zamisli, hronika jedne porodice, ali data u obliku favorizacije jednog književnog lika, Sofke, koja je vrhunac lepote i, istovremeno, tačka tragičnog pada (dekadencije) stare čorbadžijske familije. U prologu romana se brzim i svedenim potezima pripoveda o minulom vremenu, o začetku slave i o kasnijim znacima degeneracije Sofkinih predaka. Sunovrat porodice otpočeće u času kada se tajna o porodičnom bogatstvu objavi pred svetom. Taj sunovrat je, međutim, osim socijalnim faktorima, objašnjen i iz psihološkog i biološkog ugla, ukazivanjem na incest i na pojavu degenerisanih plodova tabuisane ljubavi. I više od toga: osim te dvostruke, umetnički vrlo skladno rešene motivacije, postoji i ceo jedan kompleks neodređenosti u kojem se, izvesno, nalazi ključ za prikazano prokletstvo likova. Sofka je krajnja, i da tragički intezitet bude veći, potpuno nevina tačka realizacije tog prokletstva.
Ona ispašta zbog svoje nesrećne sudbine i na kraju se miri s njom, a da pritom sama ne zna zašto – jednostavno „tako mora biti”.

U tumačenjima Stankovićevog romana, gotovo od trenutka njegove pojave, vode se pritajene rasprave o značenju samog naslova dela. Kako razumeti sintagmu „nečista krv”? Dok jedna struja tumača polazi od stava da je „nečista krv” naprosto signal za lirski i dramski intonirano pripovedanje o propadanju porodice, što je uobičajena i vrlo omiljena tema epohe realizma, druga strana smatra da se do dubljeg razumevanja te književne enigme može doći tek čitanjem u komparativnom kontekstu, drugim rečima poređenjem „Nečiste krvi” sa sličnim delima iz evropske književnosti onoga vremena. Dok se za srpske pripovedače epohe realizma koji prethode Sankoviću može reći da se uglavnom bave lokalnim temama i mikrosocijalnim odnosima, za samog Stankovića se, uprkos snažnoj regionalnoj obojenosti njegove proze, to ne bi moglo tvrditi bez ostatka. U opisu regionalnog materijala njega zanima sve ono što zanima i velike evropske pisce realističke tradicije – opšti princip funkcionisanja ljudske jedinke u vrlo složenom sistemu civilizacije i kulture novog građanskog društva.